Likwidacja getta w Białymstoku, foto: opublikowane przez Szymona Datnera, 
Walka i zagłada białostockiego getta (1945 r.)/wikipedia/dp

Około 300 żydowskich powstańców podjęło nierówną walkę z niemieckimi żandarmami na wieść o planowanej przez Niemców całkowitej likwidacji getta.

16 sierpnia 1943 roku wybuchło powstanie w białostockim getcie. Był to drugi co do wielkości zryw zbrojny ludności żydowskiej przeciwko Niemcom, po powstaniu w getcie warszawskim.

Getto w Białymstoku, utworzone przez Niemców 26 lipca 1941 roku, było przeznaczone dla Żydów z Białegostoku i okolic. Przebywało w nim około 42 tysięcy osób.

Do wybuchu powstania doszło w nocy z 15 na 16 sierpnia 1943 roku. Przyczyną jego rozpoczęcia była informacja o planowanej przez Niemców całkowitej likwidacji getta, która dotarła do jego mieszkańców 15 sierpnia. Powstanie zostało zorganizowane przez Antyfaszystowską Organizację Bojową. Około 300 żydowskich powstańców podjęło nierówną walkę z żandarmami niemieckimi, których było kilka razy więcej. Żydowscy powstańcy posiadali niewielką ilość broni, wyposażeni byli zaledwie w 25 karabinów i około 100 pistoletów. Niemcy mieli do dyspozycji czołgi i artylerię.

Ranek 16 sierpnia był zwycięski dla powstańców, jednak po południu getto było już pod ścisłą kontrolą wojska i żandarmerii niemieckiej. Samo powstanie trwało niewiele ponad dobę, przez kolejne kilka dni broniło się już tylko kilka punktów. Przywódcy powstania Mordechaj Tenenbaum i Daniel Moszkowicz wobec beznadziejności sytuacji popełnili samobójstwo. Niemcy po opanowaniu terenu, podpalili getto. Kilkuset Żydów zamordowali na dawnym wojskowym placu ćwiczeń, położonym przy szosie grodzieńskiej.

Około 10 tysięcy Żydów zostało wyprowadzonych na białostocki dworzec fabryczny i stamtąd wywieziono ich do obozów w Treblince, Majdanku, Auschwitz i Terezinie. Likwidację getta zakończono 20 sierpnia 1943 roku. Niektórym powstańcom udało się przedostać do lasu, gdzie doczekali końca wojny. Z ponad 60 tysięcy Żydów mieszkających przed wojną w Białymstoku i okolicach wojnę przeżyło około tysiąca osób.
Wiecej Polskie Radio

Irit Amiel – wybitna poetka, pisarka i tłumaczka. Urodziła się 5 maja 1931 roku w Częstochowie w spolonizowanej rodzinie żydowskiej. W 1942 roku, podczas nazistowskiej akcji likwidacyjnej w getcie częstochowskim, została przerzucona przez ojca na aryjską stronę. Jej rodzice i najbliższa rodzina zginęła w Treblince. Do 1945 roku ukrywała się na sfałszowanych dokumentach w kilku wsiach oraz w Warszawie. Po wojnie, za namową Icchaka Cukiermana przyłączyła się do organizacji Bricha i w 1947 roku przedostała się do Palestyny. Po powstaniu Izraela mieszkała w kibucach Bejt Haszita i Palmachim. Studiowała filologię, historię i historię literatury na Otwartym Uniwersytecie Izraela w Ra’anana. Ukończyła również studia dla tłumaczy w Bejt-Berl College w Kfar Saba. Tłumaczyła literaturę polską na język hebrajski (m. in. Leo Lipskiego, Łucję Gliksman, Henryka Grynberga, Marka Hłaskę i Hannę Krall) oraz izraelską na język polski (m.in. Dana Pagisa, Hanocha Lewina i Jorama Kaniuka). Tworzy po hebrajsku i polsku.

W Polsce opublikowała m.in. poezję: Nie zdążyłam (1998), Egzamin z Zagłady (1994 i 1998), Tu i Tam (1999), Wdychać głęboko (2002) oraz prozę: Osmaleni (1999), Podwójny krajobraz (2008), Życie tytuł tymczasowy (2014).

Dwukrotnie nominowana do Nagrody Literackiej Nike.

Irit Amiel

Czytaj wiecej Irit Amiel