ROCZNICA ZBRODNI KATYŃSKIEJ. ILU OFICERÓW POCHODZENIA ŻYDOWSKIEGO ZOSTAŁO ZAMORDOWANYCH WIOSNĄ 1940 ROKU?

Żydowski Instytut Historyczny

13 kwietnia obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. 80 lat temu NKWD zamordowało w Katyniu, Twerze i Charkowie prawie 22 tysiące polskich oficerów, wśród nich kilkuset pochodzenia żydowskiego. Prezentujemy sylwetki siedmiu z nich.

Żydowscy żołnierze Wojska Polskiego ćwiczą strzelanie, Warszawa, 1937 r. W centrum, w ubraniu cywilnym, bracia Majer i Nissan Rozentalowie. Tylko Majerowi udało się przeżyć wojnę. / United States Holocaust Memorial Museum, courtesy of Barbara Lipnicka Rosenthal

W wojnie obronnej 1939 r. brało udział około 1 miliona polskich żołnierzy, w tym ok. 100 tysięcy z nich miało żydowskie pochodzenie[1]. Do niewoli radzieckiej trafiło około 250 tys. żołnierzy polskich[2] – było wśród nich ok. 20 tysięcy polskich Żydów, w tym 150 oficerów. Niektórzy badacze podają inne liczby. Benjamin Meirtchak uważa, że 231 oficerów pochodzenia żydowskiego zostało zamordowanych w Katyniu, 188 w Charkowie i 19 w Twerze – w sumie 438 osób[3]. Z kolei Simon Schochet bierze pod uwagę, że łącznie z lekarzami wojskowymi zamordowanych w kwietniu 1940 r. jeńców polskich pochodzenia żydowskiego mogło być nawet 700–800[4]. Łączną liczbę ofiar zbrodni katyńskiej Instytut Pamięci Narodowej szacuje na co najmniej 21 768[5].

Oficerowie zamordowani na rozkaz Stalina w większości nie byli zawodowymi wojskowymi, a rezerwistami zmobilizowanymi na czas wojny. W cywilu należeli do elity intelektualnej kraju: pracowali jako lekarze, prawnicy, nauczyciele, urzędnicy. Mieli zróżnicowane pochodzenie. Wielu z nich było Ukraińcami, Białorusinami, Żydami, Tatarami czy Litwinami.

Prezentujemy biogramy siedmiu oficerów pochodzenia żydowskiego, którzy zginęli w Katyniu, Charkowie i Miednoje wiosną 1940 r.

Baruch Steinberg

Baruch Steinberg urodził się w 1897 r. w Przemyślanach niedaleko Lwowa. Rabinem został w czasie I wojny światowej. W listopadzie 1918 r. wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, brał udział w walkach o Lwów. Od 1922 r. należał do Wojska Polskiego, w 1930 r. mianowany majorem, od 1936 r. był naczelnym rabinem WP. Ukończył orientalistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W 1939 r. był jednym z siedmiu rabinów w Wojsku Polskim, szefem Duszpasterstwa Wyznań Niekatolickich dla Armii „Kraków”. Więziony w Starobielsku, Kozielsku i w Moskwie, zamordowany w Katyniu w kwietniu 1940 r.

Mieczysław Birnbaum

Tłumacz, publicysta, znany też pod pseudonimem Mieczysław Binom. Urodził się w Częstochowie w 1889 r. jako syn kantora Abrahama Bera Birnbauma. Jego siostrą była aktorka Helena Gruszecka, bratankiem – pisarz i tłumacz Jerzy Pomianowski. Działacz PPS-Frakcji Rewolucyjnej i Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1918 r. jako jeden z trzech wysłanników generała Hallera negocjował z rządem sowieckim ewakuację II Korpusu Polskiego w Rosji na prawy brzeg Dniepru (bolszewicy nie wyrazili zgody i Niemcy rozbili korpus w bitwie pod Kaniowem). Emisariusz marszałka Józefa Piłsudskiego podczas wojny polsko-bolszewickiej, uczestnik tajnych negocjacji w Mikaszewiczach. Tłumaczył utwory Izaaka Babla, Antoniego Czechowa, Jewgienija Zamiatina. Jesienią 1939 r. aresztowany przez NKWD, zamordowany w Katyniu. Odznaczony krzyżem Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych.

Abram Bombel

Urodzony w 1892 r., lekarz. Znany także jako Antoni Bombel. Jego ojciec, Mosze Bombel, posiadał hurtownię materiałów budowlanych w Skierniewicach. Ukończył studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, należał do personelu medycznego pociągu sanitarnego im. Heleny Paderewskiej. W 1927 r. mianowany podporucznikiem, mieszkał w Warszawie z żoną Irką, pracował jako internista i ginekolog. Zamordowany w Katyniu. Trójka jego rodzeństwa zginęła zamordowana przez Niemców w obozie w Majdanku.

Henryk Brendel

Lekarz. Urodzony w 1885 we Lwowie, w zasymilowanej rodzinie żydowskiej Aleksandra i Heleny z Weingartenów. Uzyskał stopień doktora nauk medycznych na Uniwersytecie Jana Kazimierza, specjalizował się w dermatologii i wenerologii, pracował w klinikach niemieckich. Podczas wojny polsko-bolszewickiej pracował w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie, następnie w szpitalach wojskowych w Bielsku, Baranowiczach, Suwałkach, Lublinie i Osowcu. W 1922 r. przeszedł do rezerwy w stopniu kapitana. Mieszkał z żoną Eugenią i synem Bolesławem w Chełmie, a następnie w Płocku. Więziony w Kozielsku, zamordowany w Katyniu [6].

Bronisław Karbowski

Lekarz. Znany także jako Berek Karbowski. Urodził się w 1884 r. w Łomży jako syn hotelarza Lejba Karbowskiego. Studiował medycynę w Niemczech, Szwajcarii i Rosji, uzyskał specjalizację w laryngologii. Służył w armii rosyjskiej podczas I wojny światowej, następnie w Armii Polskiej we Francji. Komendant szpitala polowego nr 207 podczas wojny polsko-bolszewickiej, uzyskał stopień majora. W latach 30. ordynator oddziału laryngologicznego w Szpitalu Starozakonnych w Warszawie przy ul. Dworskiej 17 (obecnie Szpital Wolski przy ul. Kasprzaka 17)[7]. Pisał artykuły naukowe z dziedziny medycyny. Mieszkał przy ul. Zamenhofa 6/21 z żoną Pauliną Seidenbeutel, z którą miał syna Kazimierza. Wzięty do niewoli w 1939 r., osadzony w obozie jenieckim w Starobielsku, zamordowany w Charkowie. Jego żona zmarła na tyfus w getcie warszawskim.

Wiktor Choczner

Urodzony w 1893 r. w Krakowie, syn Mariana i Salomei z Fischlów. Walczył w I wojnie światowej na froncie włoskim. Handlowiec, pracował w Banku Komercyjnym w Krakowie jako starszy prokurent, był podporucznikiem rezerwy Okręgu Korpusu Nr V z siedzibą w Krakowie. Żonaty z Jadwigą z Gregorczyków, miał córkę Irenę[8]. Zamordowany w Katyniu.

Maksymilian Landau

Urodzony w 1882 w Kamionce Strumiłowej pod Lwowem jako syn Ludwika i Rozalii z Wolkenbergów. Ukończył Uniwersytet Franciszkański we Lwowie. Uczył języka polskiego i języka niemieckiego w gimnazjum w Brodach. Podczas I wojny światowej żołnierz 1 pułku artylerii Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. W 1927 r. awansowany na podpułkownika artylerii, od 1934 r. w stanie spoczynku. W 1938 r. został dyrektorem Prywatnego Gimnazjum Męskiego im. Edwarda Rontalera w Warszawie. W 1939 r. dowodził artylerią Dowództwa Grupy Obrony Lwowa. Odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy (za walki nad Berezyną w 1920 r.), Orderem Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych. Zamordowany w Charkowie.

Źródła:

Archiwum Ringelbluma, t. 15, Wrzesień 1939. Listy kaliskie. Listy płockie, red. Tadeusz Epsztein, Justyna Majewska, Aleksandra Bańkowska, Warszawa 2014, s. 10–11 (z przypisami).

Brendel Henryk Napoleon, [w:] Indeks represjonowanych, t. 21: Zabici w Katyniu. Alfabetyczny spis 4415 jeńców polskich z Kozielska zabitych w kwietniu–maju 1940, według źródeł sowieckich, polskich i niemieckich, opr. i red. A. Gurjanow, A. Dzienkiewicz, Warszawa 2013

Szymon Datner, Żydzi w walkach narodowowyzwoleńczych o całość i niepodległość Polski, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” nr 1/109, 1979, s. 17–40.

Albin Głowacki, Jeńcy września w niewoli sowieckiej w 1939 r. przed zagładą, w: W przeddzień zbrodni katyńskiej. Agresja sowiecka 17 września 1939 roku, red. Marek Tarczyński, Warszawa 1999, s. 24–68.

Marek Jerzy Minakowski, https://minakowski.pl/krakowscy-zydzi-ofiary-katynia/

Zofia Podgórska-Klawe, Szpital Starozakonnych w Warszawie cz.2, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” 2008, http://www.tlw.waw.pl/index.php?id=25&newsy_id=186

The Holocaust in the Soviet Union: Studies and Sources on the Destruction of the Jews in the Nazi-occupied Territories of the USSR, 1941–45, red. Lucjan Dobroszycki, Jeffrey S. Gurock, przedmowa Richard Pipes, Routledge, Nowy Jork 1994.

Przypisy:

[1] Szymon Datner, Żydzi w walkach narodowowyzwoleńczych o całość i niepodległość Polski, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” nr 1/109, 1979, s. 35.

[2] Albin Głowacki, Jeńcy września w niewoli sowieckiej w 1939 r. przed zagładą, w: W przeddzień zbrodni katyńskiej. Agresja sowiecka 17 września 1939 roku, red. Marek Tarczyński, Warszawa 1999, s. 28.

[3] B. Meirtchak, Jewish Military Casualties in the Polish Armies in World War II, t. 4, Tel Awiw 1994, Za: Archiwum Ringelbluma, t. 15, Wrzesień 1939. Listy kaliskie. Listy płockie, red. Tadeusz Epsztein, Justyna Majewska, Aleksandra Bańkowska, Warszawa 2014, s. 10–11 (z przypisami).

[4] The Holocaust in the Soviet Union: Studies and Sources on the Destruction of the Jews in the Nazi-occupied Territories of the USSR, 1941–45, red. Lucjan Dobroszycki, Jeffrey S. Gurock, przedmowa Richard Pipes, Routledge, Nowy Jork 1994.

[5] https://ipn.gov.pl/pl/sledztwa/zbrodnia-katynska/24212,Zbrodnia-Katynska.html, dostęp 31.03.2020.

[6] Brendel Henryk Napoleon, [w:] Indeks represjonowanych, t. 21: Zabici w Katyniu. Alfabetyczny spis 4415 jeńców polskich z Kozielska zabitych w kwietniu–maju 1940, według źródeł sowieckich, polskich i niemieckich, opr. i red. A. Gurjanow, A. Dzienkiewicz, Warszawa 2013, s. 171. Za: https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/5039-brendel-henryk-napoleon-dawid, dostęp 30.03.2020

[7] Zofia Podgórska-Klawe, Szpital Starozakonnych w Warszawie cz.2, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” 2008, http://www.tlw.waw.pl/index.php?id=25&newsy_id=186, dostęp 30.03.2020 r.

[8] Źródło: Marek Jerzy Minakowski, https://minakowski.pl/krakowscy-zydzi-ofiary-katynia/, dostęp 30.03.2020.

Wiesenthal Centre Reveals 12,000 Names of Nazis in Argentina, Many of Whom Apparently Had Accounts Transferred to Credit Suisse

The Simon Wiesenthal Center

March 2, 2020
Paris and Buenos Aires

“We believe that these long-dormant accounts hold monies looted from Jewish victims.”

Argentine investigator, Pedro Filipuzzi, has shared with Dr. Shimon Samuels and Dr. Ariel Gelblung – respectively the Centre’s Director for International Relations and Director for Latin America – a list of some 12,000 names of Nazis in Argentina, many of whom had contributed to one or more bank accounts at the Schweizerische Kreditanstalt, which became the Credit Suisse bank, based in Zurich, Switzerland.

During the 1930s, the pro-Nazi military regime of President José Félix Uriburu, who was nicknamed “Von Pepe” as a Germanophile, and of his successor Agustín Pedro Justo, welcomed a growing Nazi presence in Argentina.

In 1938, the latter was replaced by anti-Nazi President Roberto Ortiz, who established the “Special Commission to Research Anti-Argentine Activities,” principally to de-Nazify Argentina.

Up until 1938, however, there was an official figure of 1,400 members of the NSDAP/AO (the German National Socialist Party / Foreign Organization), based in Argentina, with 12,000 supporting members of the cover-up “Unión Alemana de Gremios” (the German Union of Syndicates) formerly named “Frente Aleman del Trabajo” (German Labour Front) and an additional 8,000 affiliated to other Nazi organizations.

“These included such German companies as IG Farben (the supplier of Zyklon-B gas, used to exterminate Jews and other victims of Nazism) and financial bodies such as the ‘Banco Alemán Transatlántico’ and the ‘Banco Germánico de América del Sur.’ These two banks apparently served for Nazi transfers on the way to Switzerland,” explained Samuels.

Gelblung added, “Many of the names listed were related to pro-Nazi companies blacklisted by the US and UK during World War Two.”

The aforementioned Special Commission to Research Anti-Argentine Activities captured the complete cache of documents in a raid on the Unión Alemana de Gremios. In the period 1941-1943, the Cámara de Diputados de la Nación (the lower chamber of the Congress) studied and printed a report that included Nazi bank transfers from Argentina to Switzerland. We hold a copy of the list of Nazis based in Argentina, among whom several account holders of funds that were sent to the then Schweizerische Kreditanstalt, now Credit Suisse.

In 1943, the pro-Nazi United Officers’ Group (in Spanish, GOU – Grupo de Oficiales Unidos) took power – headed by fascist militia leader Pedro Pablo Ramirez Menchaca as President – and disbanded the Special Commission, burning their findings and reports, including the Nazi-related lists printed by the Cámara de Diputados de la Nación.

Mr. Filipuzzi, working in the former Buenos Aires Nazi headquarters, discovered, in an old storage room, an original copy of the 12,000 lists, now shared with the Wiesenthal Centre. See below-selected pages of the file:

Examples of the Cåmara de Diputados de la Nación’s materials found by our researcher

In a letter to Credit Suisse Vice-President, Christian Küng, the Centre stated: “We believe very probable that these dormant accounts hold monies looted from Jewish victims, under the Nuremberg Aryanization laws of the 1930s,” adding, “We are aware that you already have claimants as alleged heirs of Nazis in the list.”

The Centre requested access to the Credit Suisse archives to settle this matter on behalf of the diminishing number of Holocaust survivors.

“Mr. Küng, in 1997, we organized a major conference in Geneva, together with Winterthur Insurance, on ‘Restitution: A Moral Debt to History’. A few weeks before our conference, I received a telephone call from Credit Suisse, requesting to co-sponsor our gathering.”… “In the spirit of the conference’s title, I asked for access to spoliated accounts for our expert researcher. There was no response,” noted Samuels.

“The current story and the remaining assets, arguably looted, of 12,000 Nazis will, we hope, be viewed differently, for the good name of Credit Suisse,” concluded Samuels and Gelblung.

For further information, Shimon Samuels may be contacted at the AIPAC Conference in Washington DC at +33 609 770 158 or contact Ariel Gelblung at +54 911 49 695 365, 
and join the Center on Facebook, www.facebook.com/simonwiesenthalcenter, or follow @simonwiesenthal for news updates sent directly to your Twitter feed.

The Simon Wiesenthal Center is one of the largest international Jewish human rights organizations with over 400,000 member families in The United States. It is an NGO at international agencies including the United Nations, UNESCO, the OSCE, the OAS, the Council of Europe and the Latin American Parliament (Parlatino).

Kraft Congratulates Yeshiva University Basketball Team on Record-Breaking Season

JNS.org

Robert Kraft. Photo: Wikimedia Commons.

New England Patriots owner Robert Kraft and Milwaukee Bucks co-owner Marc Lasry sent video messages to Yeshiva University’s basketball team, the Maccabees, congratulating them on their continued success.

Standing in front of his six Lombardi trophies, Kraft—a longtime Jewish philanthropist in the Boston area—offered congratulations to the team for qualifying on March 7 for the NCAA Division III Tournament Sweet 16 for the first time in the university’s history.

It was the Maccabees’ 29th consecutive win in a record-breaking season.

Kraft said the team had the “mazel to overcome all odds” to win 29 games straight “in true Maccabee fashion.”

“We all took such great pride in their success,” he added. “As you know, we [Jews] always haven’t been celebrated for our athletic prowess.”

He then reminded the team of a phrase in Hebrew that he said means “the power of will allows us to accomplish miracles.” He encouraged the team to pursue their big dreams “and bring it home.” He concluded by saying, Am Yisrael Chai [the ‘Nation of Israel Lives’].”