„AK wobec tragedii polskich Żydów” – cykl wywiadów przygotowanych przez Muzeum Getta Warszawskiego

Katarzyna Krzykowska

Bohater pierwszego wywiadu z cyklu „AK wobec tragedii polskich Żydów”, Tadeusz Filipkowski, harcerz Szarych Szeregów, przez pomyłkę wzięty za Żyda ukrywającego się po „aryjskiej” stronie getta warszawskiego. Źródło: www.1943.pl

„AK wobec tragedii polskich Żydów” – od środy do 18 listopada Muzeum Getta Warszawskiego będzie publikowało cykl wywiadów filmowych, które zostały zrealizowane w ramach Programu Wieloletniego „Niepodległa” na lata 2017-2022 przy współpracy ze Światowym Związkiem Żołnierzy Armii Krajowej.

W każdą środę, do 18 listopada, na stronie internetowej www.1943.pl, na profilu społecznościowym FB i kanale YouTube Muzeum Getta Warszawskiego odbędzie się premierowa publikacja. Muzeum poinformowało, że cykl 30 wywiadów przygotował jego dział edukacji i wpisuje się on w działalność online tej placówki.

Audycje zrealizowano w trzech wersjach językowych: polskiej, angielskiej i hebrajskiej. Projekt sfinansowano z funduszy ministra kultury i dziedzictwa narodowego w ramach Programu Wieloletniego “Niepodległa” na lata 2017-2022.

Oceniono, że “wywiady ze świadkami historii stanowią źródło informacji na temat hitlerowskich prześladowań ludności żydowskiej i będą cennym uzupełnieniem dotychczasowych publikacji”.  “Zapisane na taśmie filmowej wspomnienia, dotyczą czasu okupacji i lat poprzedzających wojnę. Pracownicy działu edukacji MGW dotarli do tych, którzy działali w ruchu oporu: żołnierzy podziemia i harcerzy, a także do osób ocalałych z Zagłady” – poinformowano.

Zwrócono uwagę, że “większość bohaterów to osoby mające w czasie nagrania ponad 90 lat”. “W 2019 roku zmarło troje rozmówców uczestniczących w tym projekcie. W trzech przypadkach o wywiad poproszone zostały osoby nie będące bezpośrednimi świadkami wydarzeń: dwie z nich to dzieci żołnierzy podziemia, a jedna jest archiwistką zbierającą dokumenty i relacje dotyczące ratowania żydowskich dzieci przez siostry ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi” – wyjaśniono.

“Zarejestrowane przez nas wywiady to wspomnienia osób związanych z podziemiem konspiracyjnym. Usłyszeliśmy historie ratowania żydowskich przyjaciół (wywiad z panem Wojciechem Topińskim czy panem Witoldem Kruczkiem-Abuładze), ratowania osób sobie nieznanych (niezwykła historia p. Janiny Rożeckiej, w której domu stacjonował niemiecki oficer i ukrywało się dwoje Żydów). Mamy relacje osób udzielających wsparcia mieszkańcom getta warszawskiego (wywiad z p. Stanisławem Pocztarskim). Niezwykłym świadectwem pomocy udzielanej żydowskim dzieciom przez zakony żeńskie jest rozmowa z siostra Antoniettą Frącek” – opowiada o projekcie kierownik Działu Edukacji Muzeum Getta Warszawskiego dr Halina Postek.

Muzeum Getta Warszawskiego wskazało, że „zarejestrowane wywiady pokazują spektrum postaw wobec tragedii polskich Żydów: od czynnej pomocy, przez bezradne współczucie, obojętność i satysfakcję z dziejących się wydarzeń, do wykorzystywania sytuacji, w jakiej znaleźli się żydowscy współobywatele”.

Muzeum Getta Warszawskiego wskazało, że “zarejestrowane wywiady pokazują spektrum postaw wobec tragedii polskich Żydów: od czynnej pomocy, przez bezradne współczucie, obojętność i satysfakcję z dziejących się wydarzeń, do wykorzystywania sytuacji, w jakiej znaleźli się żydowscy współobywatele”.

“Opowiedziano nam o Polakach donoszących o ukrywających się Żydach czy wręcz dokonujących na nich mordów (relacje p. Jerzego Żelaśkiewicza i p. Izaaka Kornbluma). Słyszeliśmy o postawach wrogich Żydom, o niechętnych wobec Żydów komentarzach ludności Warszawy obserwującej płonące getto” – powiedziała edukatorka w MGW dr Wiesława Młynarczyk. Podkreśliła, że “w wywiadach znalazły się wspomnienia zaprzeczające czarno-białej wizji historii: przykładem jest historia wyroku śmierci wykonanym przez AK na żydowskiej konfidentce, którą opowiedział Tadeusz Filipkowski”.

Dodano, że “cykl podsumowuje rozmowa z historykiem, który wyjaśnia skomplikowany problem stosunku polskiego podziemia do sytuacji, w jakiej znalazła się ludność żydowska Polski”.

Pierwsza zostanie opublikowana rozmowa z Tadeuszem Filipkowskim (ur. 1932), harcerzem Szarych Szeregów, wziętym przez pomyłkę za Żyda ukrywającego się po aryjskiej stronie. Jako 11-letni chłopak widział płonące warszawskie getto i reakcje Polaków na jego zagładę.

29 kwietnia będzie można wysłuchać relacji Janiny Rożeckiej z d. Gutowskiej. “W domu była konspiracja, magazyn broni, wykłady podchorążówki. A oprócz tego: dwoje ukrywających się Żydów i kwaterujący w nim niemiecki oficer. Niezwykłą historię dwóch odważnych kobiet opowie Janina Rożecka, urodzona w 1922 r. w rodzinie oficera WP” – przekazało MGW.

W kolejnych tygodniach przemówią: Barbara Marlow z d. Bregman, Sławomir Pocztarski, Izaak Kornblum, siostra Antonietta Frącek, Witold Kruczek, Janina Garbień z d. Jasik, Larissa Cain z d. Sztorchan, Teresa Stanek z d. Jasińska, Stefan Laube, Halina Rogozińska z d. Rutkowska, Katarzyna Meloch, Elżbieta Borowiak, Zbigniew Daab ps. Kapiszon, Stanisława Kociełowicz z d. Kowalewska, Jerzy Mindziukiewicz, Michał Bauer, Elżbieta Brzuska, Eugeniusz Tyrajski, Antoni Łapiński, Andrzej Szamotulski, Daniela Ogińska z d. Trębska, Jerzy Żelaśkiewicz, Zbigniew Galperyn, Ryszard Pająk, Tadeusz Belerski, Marian Kalwary, Wojciech Topiński i Adam Puławski. (PAP)