Prezydent USA Joe Biden (Fot. Patrick Semansky / AP Photo)

Niall Ferguson: Biden wyrządził NATO znacznie więcej szkód niż Trump

Maciej Stasiński

Moim zdaniem nie jest niemożliwe, że gdyby Trump został ponownie wybrany, Putin nie napadłby na Ukrainę.

Zależność energetyczna Europy od rosyjskich paliw, zwłaszcza gazu, ważyć będzie coraz bardziej.

Putin zyskał czas na zmianę strategii i zamiast na zdobywaniu Kijowa i okupacji całej Ukrainy skoncentrował się na Donbasie. A opanowanie całego Donbasu i południowego wschodu Ukrainy przez Rosję staje się coraz bardziej prawdopodobne.

Rosja prowadzi teraz wojnę na wyniszczenie, wyczerpanie. Bez przejściowych zawieszeń broni. To jej sprzyja.

Wiecznym problemem amerykańskiej siły jest stałość. USA przeznaczyły na pomoc Ukrainie już 50 mld dol. Czy dadzą w drugiej połowie roku kolejne 50? A w przyszłym roku? Putin wie, że zachodnia jedność w obronie Ukrainy ma datę ważności.

A zachodnie sankcje osłabiające Rosję, która jest militarną potęgą, ale społecznym i ekonomicznym karłem, nie popychają Rosji do upadku?

– Nigdy nie wierzyłem w skuteczność sankcji. Tak długo, jak Rosja może sprzedawać gaz i ropę, tak długo rubel będzie wysoko i Rosja wytrzyma.

Po wybuchu wojny postawiłem siedem pytań, od których zależeć będzie los tej wojny.

Czy Putin zdobędzie Kijów szybko czy nigdy?

– Raczej nigdy.

Czy sankcje zachodnie zmuszą Putina do uznania, że nie może wygrać, i do cofnięcia się?

– Nie zmuszą.

Czy ekonomiczna i polityczna presja Zachodu doprowadzi do puczu pałacowego i obalenia Putina?

– Nie. I nie doprowadza.

Czy niepowodzenia popchną Putina do desperacji i użycia broni nuklearnej?

– Raczej nie.

Czy Chiny cofną Rosji poparcie, jak nie zawrze pokoju?

– Nie, nie cofają i nie naciskają na pokój.

Czy nasze zachodnie zmęczenie wojną nie będzie rosło i nie osłabi poparcia dla Ukrainy?

– Tak, już to się dzieje.

Jakie będą pośrednie skutki przedłużającej się wojny?

– Poważne. Inflacja, spadek wzrostu, stagflacja. Przerwanie łańcucha dostaw, kryzys żywnościowy, a może i głód w Afryce. W tych warunkach utrzymywanie poparcia Zachodu dla Ukrainy będzie coraz trudniejsze.

Od początku byłem bardziej pesymistyczny niż Francis Fukuyama, który przewidywał rychłe zwycięstwo Ukrainy i porażkę Rosji. Nie wierzyłem w to.

To znaczy, że Rosja ani nie ponosi decydujących strat, ani nie może przegrać? Nic jej nie zaszkodzi?

– Administracja Joego Bidena nie zrobiła nic, by tę wojnę zakończyć wcześniej. Bo uważała, że im dłużej ona trwa, tym gorzej dla Rosji, a tym lepiej dla Zachodu i Ukrainy. Także dlatego, że Biden sądził, że zniechęci Chiny do najazdu na Tajwan. Moim zdaniem to był błąd i głupota.

Jewish Ex-MLB Outfielder Recalls Facing Antisemitism, Fan Giving Nazi Salute

Shiryn Ghermezian

Former New York Mets outfielder Shawn Green. Photo: Wknight94 via Wikimedia Commons.

Former professional baseball player Shawn Green revealed in an interview that he faced antisemitism from teammates and fans several times while playing in the minor leagues.

Green, who retired in 2008, played in the major leagues for the Toronto Blue Jays, Arizona Diamondbacks, Los Angeles Dodgers and the New York Mets during his 15-year Major League Baseball (MLB) career. During a Q&A with the Los Angeles Times for the publication’s “Dodgers Dugout” column, Green said that when he was in the minors, he experienced antisemitism “a couple times,” notably from teammates who made antisemitic comments without knowing he was Jewish.

“One teammate, who I got along with well was just kind of egging me on with some derogatory comments,” he told the outlet. Green then opened up about an encounter with an antisemitic fan.

“One time a guy looked at me and gave the ‘Heil Hitler’ salute. That was pretty disturbing,” he shared. “I just get more upset that some people kind of have that much anger that they feel like they need to get it out. It just didn’t make any sense to me. So yeah, not many times, but there’s certain ones that strike a nerve, and that one definitely did.”

Green also noted that his Jewish fans show him lots of “support and love,” adding that in “every city I went to I had Jewish fans that would come to me and say things in Hebrew or Yiddish.”

The former MLB outfielder has previously expressed pride in his Jewish heritage, once sitting out a Dodgers game because it fell on the Yom Kippur holiday. In May, he participated in a virtual White House event to commemorate Jewish American Heritage Month, where he spoke about traveling with his former MLB teams and seeing a “small little fan base in every city of Jewish kids.”

During the online event he also recalled one game in the majors when he saw a fan of the opposing San Francisco Giants perform a Nazi salute from the bleachers. He said at the time, “You kind of just feel sad — not as much angry as just sad — that people have that type of hatred, anger, frustration, and they have no outlet for it.”

Christoph Meili, pracownik banku, który w 1997 r. ujawnił, że Union Bank of Switzerland niszczy dokumentację z czasów II wojny światowej (Fot. EDDY RISCH / AP Photo)

Szwajcarskie banki kupiły większość złota zrabowanego przez hitlerowskie Niemcy

Grażyna Śleszyńska

Szwajcarzy robili lukratywne interesy zarówno z Bankiem Rzeszy (Reichsbankiem), jak i z nazistowskimi dygnitarzami. Nawet tantiemy z “Mein Kampf” Hitlera zostały zdeponowane na szwajcarskim koncie bankowym.

Embargo ma też wymiar symboliczny, przywodzi bowiem na myśl II wojnę światową, kiedy Trzecia Rzesza finansowała wojnę, wykorzystując do tego właśnie pieniądze ze sprzedaży złota. Fatalną rolę w tym procederze odegrały szwajcarskie banki.

Szwajcaria. Krocie z wojny

Szwajcarzy zarobili na wojnie krocie. Skupowali ogromne ilości złota zarówno od aliantów, jak i hitlerowskich Niemiec. I jedni, i drudzy byli zainteresowani istnieniem wolnego rynku franka szwajcarskiego, który był drugą, obok dolara, w pełni wymienialną walutą. Ale to naziści czerpali największe korzyści z usług helweckich bankierów. Gdyby nie oni, Niemcy nie mieliby jak upłynnić złupionego kruszcu.

Szwajcarzy robili lukratywne interesy zarówno z Bankiem Rzeszy (Reichsbankiem), jak i z nazistowskimi dygnitarzami.

Nawet tantiemy z „Mein Kampf” Hitlera zostały zdeponowane na szwajcarskim koncie bankowym.

Szwajcarzy kupili blisko cztery piąte ogółu złota upłynnionego za granicą przez III Rzeszę, z czego 90 proc. trafiło do Szwajcarskiego Banku Narodowego, a pozostała część do banków komercyjnych. 

Siedziba Szwajcarskiego Banku Narodowego w Bernie  domena publiczna

Szwajcarskie banki kupiły od nazistów kruszec z rezerw walutowych podbitych państw, zwłaszcza Austrii, Belgii, Holandii i Norwegii, oraz monety i wyroby złotnicze skonfiskowane osobom prywatnym i ofiarom Zagłady.

Według estymacji USA z 1946 r. przez Szwajcarię przeszło nazistowskie złoto o wartości około 200 mln dolarów, a według tych z lat 90. ponaddwukrotnie więcej.

Dopiero pół wieku po zakończeniu II wojny światowej, w grudniu 1996 r., Szwajcarski Bank Narodowy publicznie przyznał, że zarabiał na wojennych transakcjach z Bankiem Rzeszy. Jednocześnie zarząd oświadczył, że nie posiada już sztabek ostemplowanych przez Reichsbank. To o tyle istotne, że według relacji świadków kruszec zrabowany przez Niemców był komasowany w Berlinie, oznaczany jako złoto niemieckie i dopiero wysyłany do Szwajcarii. Oświadczenie zarządu miał w oczach świata obalić tezę, jakoby Szwajcaria nadal czerpała zyski z nienależnego jej bogactwa, którego stała się depozytariuszem.

(Nie)świadomi paserzy

Drugi problem, niezwykle nośny medialnie i rujnujący dla reputacji alpejskiej federacji, dotyczy złota odebranego Żydom eksterminowanym w obozach koncentracyjnych. W oświadczeniu z 1996 r. Szwajcarski Bank Narodowy bronił się, że miał do czynienia ze sztabkami, co do których nie sposób ustalić, skąd pochodził przetopiony kruszec, nie ma więc dowodów, że przez jego skarbiec przepływało złoto Żydów.  

Biżuteria pozostała po zamordowanych w Auschwitz

Wiadomo jednak, że Niemcy masowo kradli swoim ofiarom złotą biżuterię, zegarki i plomby dentystyczne. Musiało to częściowo trafić do masy kruszcu przetapianego przez Reichsbank na sztabki i wymienianego na franki, a częściowo do prywatnych depozytów, jakie „zapobiegliwi” nazistowscy notable składali w szwajcarskich bankach.

Uśpione konta i skrytki

I wreszcie trzecia kwestia. Przed II wojną światową, wraz z rozwojem nazizmu, zamożni Żydzi z Europy chcieli chronić swoje majątki przed wywłaszczeniem. Wydawało się, że nie ma lepszego miejsca niż słynąca z dyskrecji w sprawach finansowych Szwajcaria. Walutę deponowali więc na szwajcarskich kontach, a kosztowności w skrytkach sejfowych. Aby zachęcić do takich transferów, w 1934 r. Szwajcarzy wzmocnili przepisy dotyczące tajemnicy bankowej, które ułatwiały zachowanie anonimowości. Jak na ironię, po wojnie miało to się obrócić przeciwko deponentom, a ściślej mówiąc – ich spadkobiercom. 

Porucznik szwajcarskiej armii w 1943 r. na zamkniętej dla uchodźców granicy z hitlerowskimi Niemcami  fot. akg-images

Po ataku Hitlera na ZSRR Szwajcaria rzeczywiście była w kontynentalnej Europie oazą wolności.

Niestety kraj, który tak chętnie brał w depozyt żydowskie mienie, równocześnie blokował przyjmowanie żydowskich uchodźców, w tym swoich klientów.

Po tych, którzy najpierw powierzyli Szwajcarii dorobek życia, a potem zginęli w Zagładzie, zostały uśpione konta, a na nich aktywa szacowane na miliardy dolarów.

Porozumienie waszyngtońskie

Lwią część nazistowskiego łupu zatrzymały szwajcarskie instytucje finansowe. Na mocy porozumienia waszyngtońskiego z 1946 r. Szwajcarzy zgodzili się zwrócić 58 mln dolarów, tj. zaledwie 12 proc. złota skradzionego przez Niemców. Specjalnie powołana Sojusznicza Komisja Trójstronna ds. Złota rozdysponowała tę kwotę między splądrowane przez nazistów banki centralne w Europie kontynentalnej. Dopiero po latach okazało się, że dwie tony tego złota przeleżały pół wieku w skarbcu Rezerwy Federalnej w Nowym Jorku, co z kolei obciąża Amerykanów.

Szwajcaria zobowiązała się zadośćuczynić finansowo pokrzywdzonym państwom i zidentyfikować uśpione konta. W podziale złota objętego porozumieniem pominięto jednak ocalonych z Holocaustu i spadkobierców ofiar. Musieli oni na własną rękę dochodzić swoich praw majątkowych, napotykając mur biurokracji. Szwajcarskie banki ściśle przestrzegały surowej litery prawa bankowego, jakby nie rozumiejąc szczególnej sytuacji, w jakiej znaleźli się ci, którzy cudem przeżyli, i spadkobiercy tych, którzy zginęli (np. wymóg dostarczenia aktu zgonu osób zamordowanych w komorach gazowych). Tylko nielicznym udało się odzyskać dziedzictwo materialne swoje czy przodków.

Ustawa z ograniczoną odpowiedzialnością

Ustawa z 1962 r. zmusiła banki do podjęcia próby identyfikacji nieaktywnych kont należących do ofiar. Banki obsługiwały jednak tylko zgłoszone roszczenia, co od razu wyeliminowało przypadki, w których beneficjenci nie mieli wiedzy o istnieniu należnych im aktywów. W ten sposób zwróconych zostało tylko 15 mln dolarów. Ustawa nie objęła skrytek depozytowych. Wykluczyła także deponentów z Europy Środkowo-Wschodniej, spośród których rekrutowała się większość ofiar, a które znalazły się pod komunistycznym jarzmem.

Jak rozwiązano tę kwestię? Szwajcaria zawarła umowy dwustronne z reżimami komunistycznymi w Polsce i kilku innych krajach Europy Wschodniej. Doszło do swego rodzaju barteru. Środki z części uśpionych kont bankowych obywateli polskich zostały przekazane na rzecz szwajcarskich przedsiębiorców w celu zaspokojenia ich roszczeń z tytułu znacjonalizowanego w Polsce mienia.

Kwestia szwajcarskiej odpowiedzialności za bogacenie się na ofiarach Zagłady wypłynęła ponownie w latach 80. W 1987 r. Union Bank of Switzerland przekazał darowiznę w wysokości 40 mln dolarów na rzecz Międzynarodowego Czerwonego Krzyża jako symboliczne wywiązanie się ze zobowiązań wobec nieżyjących klientów. Media i organizacje żydowskie ironizowały, że beneficjentem dobroczynności UBS stała się organizacja obojętna na zagładę Żydów podczas wojny.

Oddajcie, co nasze!

Batalia Żydów o odzyskanie uśpionych aktywów rozgorzała na dobre w latach 90. Szwajcarzy nie docenili fali wzbierającej po drugiej stronie Atlantyku i zapłacili za to najpoważniejszym kryzysem w polityce zagranicznej od czasu wojny. Pokolenie dzieci tych, którzy złożyli swoje kosztowności i pieniądze w szwajcarskich bankach, powoli odchodziło z tego świata. To był ostatni moment, by zadbać o dobrobyt familii.

Symbolem Żydów walczących ze szwajcarskim systemem bankowym stała się Greta Beer – Rumunka żydowskiego pochodzenia, urodzona w 1921 r. w Czerniowcach na granicy II Rzeczypospolitej z Rumunią. Przed wojną jej ojciec był zamożnym przemysłowcem w Niemczech z kontami bankowymi w Szwajcarii. Greta Beer, która zmarła w ubiegłym roku, wyemigrowała po wojnie do USA i stamtąd próbowała rewindykować szwajcarski majątek ojca.

Greta Beer  J. DAVID AKE / AFP / EAST NEWS

W atmosferze lawinowo rosnącej liczby prywatnych pozwów wzmagała się międzynarodowa presja na Szwajcarię, aby przeprowadziła transparentny audyt. W 1996 r. Stowarzyszenie Bankierów Szwajcarskich podpisało porozumienie ze Światowym Kongresem Żydów (WJC) i Światową Organizacją ds. Restytucji Żydowskich (WJRO) w sprawie ustanowienia komisji złożonej z wybitnych historyków i prawników w celu zbadania relacji finansowych Helwetów z nazistowskimi Niemcami i ustalenia liczby uśpionych kont i restytucji mienia. W tym samym roku Szwajcarski Bank Narodowy przyznał się do czerpania zysków z handlu z nazistowskim Reichsbankiem, podtrzymując jednak tezę, że nie wiedział, skąd pochodził kruszec. Natomiast szwajcarskie banki komercyjne zmieniły swoje sztywne dotąd stanowisko w kwestii uśpionych aktywów, choć zdaniem organizacji żydowskich nadal zaniżały ich wartość.

Jednak decydujący cios wymierzył Szwajcarom upubliczniony w 1997 r. ponad 200-stronicowy raport, oparty na milionach stron dokumentów rządu USA i przygotowany pod kierunkiem ówczesnego podsekretarza stanu ds. handlu Stuarta Eizenstata. Dostarczył on niezbitych dowodów na to, że naziści sprzedali Szwajcarii złoto skradzione ofiarom Holocaustu.

Pragmatyczna skrucha

Dopiero wtedy Szwajcarzy posypali głowy popiołem. Skąd się wzięła nagle ta skrucha? Ważny jest kontekst. W 1997 r. dwa największe szwajcarskie banki komercyjne – Union Bank of Switzerland oraz Swiss Bank Corporation – przeprowadziły fuzję, tworząc UBS – ówcześnie drugi pod względem wielkości, po Bank of Tokyo-Mitsubishi – bank na świecie. Zarząd skonsolidowanego podmiotu wiedział, że dostęp do rynku amerykańskiego jest kluczowy dla przyszłości UBS. Tymczasem na czele Komisji Bankowej Senatu USA stała osoba, która mogła im pomieszać szyki. Alfonse „Al” D’Amato nieustępliwie bronił interesów amerykańskich obywateli pokrzywdzonych przez szwajcarski system bankowy.

Alfonse ‘Al’ D’Amato z prezydentem USA Ronaldem Reaganem, 1986 r.  Carol M. Highsmith, Public domain, via Wikimedia Commons

W 1998 r. osiągnięto porozumienie. Szwajcarskie banki zgodziły się wypłacić ofiarom lub spadkobiercom ofiar Holocaustu odszkodowania o łącznej wartości 1,25 mld dolarów. Ostatnie wypłacono w… 2020 r.

Wobec dóbr majątkowych niepodlegających dziedziczeniu z braku żyjących krewnych deponenta przyjęła się praktyka cedowania go na państwo Izrael i naród żydowski.

Dystrybucja środków trwała latami. Ostatnia taka wypłata nastąpiła w 2013 r.

Szwajcarzy spuścili więc z tonu i złamali pielęgnowane przez dekady tabu z dwóch głównych powodów. Po pierwsze, z troski o pomyślną globalną ekspansję wspomnianego bank UBS. Po drugie, z obawy o eskalację szykującego się kryzysu dyplomatycznego.

„Szwajcarzy mają tendencję do rozgrywania długiej strategii, której ostatecznym celem jest ochrona ich reputacji. W 1998 r. poczuli, że muszą wykonać ruch, aby chronić swoją reputację w przyszłości. Fakt pozostaje faktem, że umożliwili nazistom ukrycie swoich aktywów w szwajcarskich bankach. I nie sądzę, żeby mogli uciec od swojej historii” – podsumowuje Stuart Gibson, znawca i praktyk prawa podatkowego, który pracując w amerykańskim Departamencie Sprawiedliwości, walczył m.in. z bankiem UBS o ujawnienie sekretnych kont amerykańskich podatników.

Rachunek sumienia zajął Szwajcarom pół wieku, a i tak nigdy się nie dowiemy, jak naprawdę wygląda ich rachunek ekonomiczny.

* Na początku wojny dolar był warty 4,46 franka (ok. 5,31 zł). Dla porównania: polskie okręty podwodne ORP „Orzeł” i ORP „Sęp” kosztowały 21 mln zł, czyli 17,5 mln franków.