SAMUEL WILLENBERG. ODSZEDŁ BOHATER, OSTATNI ŚWIADEK HISTORII, SERDECZNY PRZYJACIEL
Żydowski Instytut Historyczny
Cztery lata temu, 19 lutego 2016 roku w wieku 93 lat zmarł Samuel “Igo” Willenberg. Niech Jego Dusza związana będzie w węzeł życia.
Godzina „W”, 2014 r. / Żydowski Instytut Historyczny
Samuel Willenberg pochodził z Częstochowy. W wieku zaledwie 16 lat, we wrześniu 1939 r., jako ochotnik zgłosił się do wojska i wziął udział w walkach z Niemcami oraz w potyczce z Armią Czerwoną w okolicach Chełma. W 1942 r., po aresztowaniu jego sióstr, które zadenuncjowali sąsiedzi, załamany pojechał do opatowskiego getta. Wraz z jego mieszkańcami w październiku 1942 r. został wywieziony do obozu zagłady w Treblince.
Dzięki temu, że podał się za murarza, jako jedyny z transportu uniknął natychmiastowej śmierci i został skierowany do Sonderkommando. Pracując w sortowni, wśród przedmiotów należących do zamordowanych rozpoznał ubrania swoich dwóch sióstr. Do jego obowiązków należało też strzyżenie włosów Żydówkom, idącym do komór gazowych. Zapamiętał nazwisko i twarz jednej z kobiet, 20-letniej Rut Dorfman. Jej twarz odtworzył po kilkudziesięciu latach w swoich rzeźbach.
2 sierpnia 1943 r. uczestniczył w przygotowywanym od dawna buncie więźniów. Jego uczestnicy podpalili obóz i uciekli. Z kilkusetosobowej grupy uciekinierów ocalało tylko sześćdziesięciu ośmiu. Willenberg przedostał się do Warszawy, gdzie jako żołnierz batalionu „Ruczaj” wziął udział w powstaniu warszawskim. Po latach został odznaczony orderem Virtuti Militari.
Samuel Willenberg, “Młoda kobieta” / Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince
RZEŹBY SAMUELA WILLENBERGA — WIZJE Z TREBLINKI
Po przejściu na emeryturę Willenberg zajął się sztuką. Ukończył kursy rzeźbiarskie na Uniwersytecie Ludowym w Jerozolimie i szybko zyskał rozgłos dziełami, w których w niezwykle ekspresyjnej formie ożyły obrazy, jakie zapamiętał z Treblinki. Zagłada jest jedynym tematem jego rzeźb. Tworzył je głównie w glinie oraz jako odlewy w brązie.
W 2003 r. indywidualna wystawa jego prac odbyła się w warszawskiej Zachęcie. Swoje rzeźby pokazywał też w 2004 roku na wystawie „Żydzi-Częstochowianie” w Muzeum Częstochowskim. Jest autorem projektu pomnika ofiar częstochowskiego getta, odsłoniętego 20 października 2009 r. Od 1983 r. współorganizował wizyty młodzieży izraelskiej w Polsce. W 1994 r. Samuel Willenberg ponownie przyjął polskie obywatelstwo.
“Bunt w Treblince” / Samuel Willenberg
Swoje wstrząsające wspomnienia spisał po raz pierwszy tuż po wojnie, ale pierwszy raz opublikował je po hebrajsku w 1986 r. Polskie wydanie „Buntu w Treblince” ukazało się w 2004 r. oraz ponownie, w poszerzonej edycji Wydawnictwa ŻIH, w 2016 r. (więcej informacji: http://www.jhi.pl/publikacje/153). Książkę przetłumaczono także na angielski, hiszpański, japoński i francuski.
Samuel zmarł w Tel Awiwie, otoczony rodziną i przyjaciółmi 19 lutego 2016 roku, 3 dni po swoich 93 urodzinach.
Niech Jego pamięć będzie błogosławieństwem!
Rzeźby Samuela Willenberga w styczniu 2020 roku trafiły do Polski i przez rok pozostaną pod opieką Instytutu Pamięci Narodowej. Do 24 marca 2020 wystawę „Obraz Treblinki w oczach Samuela Willenberga” można obejrzeć bezpłatnie w Centrum Edukacyjnym „Przystanek Historia” przy ul. Marszałkowskiej w Warszawie. Potem dzieła odwiedzą jeszcze Białystok, Częstochowę, Gdańsk, Kielce, Kraków, Lublin i Szczecin.